W praktyce postępowań karnych, prowadzonych w związku z podejrzeniem popełnienia czynu z art. 177 Kodeksu karnego - a więc spowodowania wypadku w ruchu powietrznym z powodu naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu powietrznym - pojawia się zagadnienie - czy prokuratura może dowolnie, zarówno podczas sporządzania aktu oskarżenia, jak i dalej w postępowaniu sądowym - korzystać z materiałów powstałych w związku z badaniem przyczyn i okoliczności zaistnienia wypadku lotniczego przez Państwową Komisję Badania Wypadków Lotniczych.

Niejednokrotnie spotyka się sytuacje, iż prokuratura występuje bezpośrednio do PKBWL z wnioskiem o przekazanie takich materiałów - i ów dostęp otrzymuje.

PKBWL nie orzeka co do winy i odpowiedzialności

Należy jednakże zastanowić się, czy takie wykorzystanie materiałów PKBWL w postępowaniu przygotowawczym, a następnie postępowaniu sądowym może być swobodne.

Należy pamiętać bowiem, iż Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych dociekając przyczyn zaistnienia zdarzeń i wypadków w lotnictwie - w świetle obowiązujących przepisów nie dokonuje badania ‘winy’, ani ‘odpowiedzialności’ personelu lotniczego. Zgodnie z art. 134 ust. 1 ustawy Prawo lotnicze: „W celu zapobiegania wypadkom i incydentom lotniczym komisje, o których mowa w art. 17 oraz art. 140, prowadzą badania okoliczności i przyczyn zaistniałych wypadków i incydentów lotniczych. Komisje nie orzekają co do winy i odpowiedzialności”.

freeimages.com
Korzystanie przez prokuraturę z materiałów PKBWL - zakaz dowodowy

Konsekwencją przyjęcia powyższej zasady jest regulacja zawarta w art. 134 ust. 1a Prawa lotniczego, który stanowi, że udostępnianie wyników badań okoliczności i przyczyn zaistniałych wypadków i incydentów lotniczych, zebranych podczas prowadzenia badania zdarzenia lotniczego w celach innych niż cel, o którym mowa w ust. 1, może być dokonane wyłącznie na potrzeby postępowania przygotowawczego, sądowego lub sądowo-administracyjnego za zgodą sądu. Właściwy do rozpoznania sprawy jest Sąd Okręgowy w Warszawie.

Przytoczona treść normy art. 134 ustawy Prawo lotnicze wprowadza zatem zakaz dowodowy w stosunku do części materiałów pochodzących z pracy Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych.

Wskazać także należy - iż zgodnie z art. 134 ust. 1c pkt 1) Prawa lotniczego - udostępnianie wyników badań, o którym mowa w ust. 1a, obejmuje ekspertyzy uzyskane w trakcie badania.

W razie braku zgody Sądu Okręgowego w Warszawie na przekazanie i wykorzystanie materiałów - w tym ekspertyz - pochodzących od Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych w przedmiotowej sprawie - zachodzić będzie sytuacja wykorzystania w postępowaniu przygotowawczym dowodów uzyskanych z naruszeniem ustawowych warunków.

W literaturze wypracowano stanowisko, iż dowód w postępowaniu karnym uznawany jest za nielegalny wówczas, gdy ustawa określa ściśle warunki jego uzyskania, jego zdobycie nastąpiło zaś wbrew tym warunkom.

Dowody niedopuszczalne, a dowody uzyskane nielegalnie
Wskazać jednocześnie należy na normę art. 168a Kodeksu postępowania karnego, który stanowi, iż dowodu nie można uznać za niedopuszczalny wyłącznie na tej podstawie, że został uzyskany z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego, chyba że dowód został uzyskany w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiązków służbowych, w wyniku: zabójstwa, umyślnego spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności.

Pamiętać trzeba również, o art. 170 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania karnego, gdzie wskazano, iż oddala się wniosek dowodowy, jeżeli przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne. Wykładnia tego przepisu pozwala na eliminację dowodu, gdy przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne – a taki skutek powinien mieć miejsce, gdy doszło do poważnego naruszenia prawa w czasie jego uzyskiwania lub wykorzystania.

W literaturze wskazuje się normy art. 7 k.p.k. i art. 438 pkt 2 k.p.k., które powinny kierować oceną sądu co do dopuszczalności dowodu w perspektywie tego, czy naruszenie prawa przy uzyskaniu dowodu miało charakter poważny i mogło mieć wpływ na treść orzeczenia (patrz: J. Skorupka, Eliminowanie z procesu karnego dowodów uzyskanych w sposób sprzeczny z prawem (w:) System prawa karnego procesowego, t. 8, Dowody, red. J. Skorupka, red. nacz. P. Hofmański, Warszawa 2019, s. 2793).

Jednakże brak uzyskania zgody sądu na wykorzystanie w postępowaniu karnym materiałów Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych oznacza, iż dowody te zostały uzyskanie wbrew przepisom ustawy i sąd powinien rozważyć ich eliminiację z materiału dowodowego na etapie postępowania sądowego.

Powyższy tekst stanowi materiał publicystyczny i nie jest poradą prawną.

Od lat specjalizujemy się w prawie lotniczym. Reprezentujemy strony postępowań karnych w związku z zaistnieniem wypadków lotniczych.

Jeżeli napotkałeś na problem z postępowaniem karnym na skutek wypadku lotniczego - skorzystaj z naszego doświadczenia i skontaktuj się z nami.

Menu