OC rolnicze a odpowiedzialność za psa

mgr Agnieszka Pięta | 31.03.2023 | Aplikant radcowski

Tekst ten powstał w ramach cyklu artykułów: "Prawo, a zwierzęta gospodarskie".

W myśl przepisu art. 50 ust. 1 ustawy  o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, z ubezpieczenia OC rolników przysługuje odszkodowanie, jeżeli rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z posiadaniem przez rolnika tego gospodarstwa rolnego szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Czy ubezpieczenie OC rolnika w wyżej wskazanym zakresie może obejmować również szkody wyrządzone przez psa rolnika osobie trzeciej? Wyżej wskazana kwestia zostanie przeanalizowana w treści przedmiotowego artykułu.

Zwierzę hodowane w gospodarstwie rolnym jako jego składnik

Szkoda w rozumieniu art. 50 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oznacza taki uszczerbek (będący następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia), który powstał w związku z posiadaniem przez rolnika gospodarstwa rolnego. Przy dokonywaniu oceny, czy szkody wyrządzone przez zwierzę hodowane w gospodarstwie rolnika mogą mieścić się w tym pojęciu, należy zatem w pierwszej kolejności ustalić, czy - a jeśli tak, to pod jakimi warunkami - takie zwierzę może zostać uznane za „składnik” gospodarstwa rolnego.

Kiedy zwierzę hodowane przez rolnika można uznać za „odłączone” od gospodarstwa?

Warunkiem uznania określonego zwierzęcia za składnik gospodarstwa rolnego jest przede wszystkim to, aby zwierzę owo było chowane na potrzeby gospodarstwa. Przesłanką negatywną dla uznania, że zwierzę jest składnikiem gospodarstwa rolnego (a tym samym uznania, że szkoda wyrządzona przez takie zwierzę może zostać pokryta z ubezpieczenia OC rolnika) jest zatem przede wszystkim fakt chowania zwierzęcia wprawdzie przez rolnika posiadającego gospodarstwo rolne ale w celu innym, niż wykorzystywanie tego zwierzęcia na potrzeby gospodarstwa. Przykładem wystąpienia takiej przesłanki negatywnej jest stan faktyczny, na podstawie którego Sąd Najwyższy wydał wyrok z 12.04.2013 r., IV CSK 565/12, a która to sprawa dotyczyła konia wierzchowego hodowanego w gospodarstwie rolnym w celu realizacji upodobań hobbystycznych rolnika lub jego domownika. Sąd Najwyższy uznał, że taka sytuacja uzasadnia twierdzenie, że zwierzę jest „odłączone” od gospodarstwa i nie stanowi jego składnika, a zatem szkoda przez nie wyrządzona nie może zostać pokryta z ubezpieczenia OC rolnika.

freeimages.com
Wtargnięcie psa rolnika na jezdnię, a odpowiedzialność ubezpieczyciela

Na wokandę Sądu Okręgowego w Lublinie trafiła sprawa (sygn. akt II Ca 438/17) z apelacji pozwanego ubezpieczyciela (który ubezpieczał rolnika - właściciela psa - od odpowiedzialności cywilnej) od wyroku Sądu Rejonowego w Kraśniku, na mocy którego tenże sąd zasądził na rzecz powoda odszkodowanie za szkodę, jaką powód poniósł wskutek zderzenia z psem ubezpieczonego (który to pies wtargnął na jezdnię tuż przed rozpędzony pojazd powoda). Samochód powoda uderzył w psa i na skutek tego uderzenia został uszkodzony w przedniej części. Jak się okazało, pies był chowany przez rolnika w gospodarstwie rolnym, na terenie którego pies ów pilnował gospodarstwa, dawał znać szczekaniem, gdy zbliża się ktoś obcy. W związku z powyższym, sąd I instancji zasądził na rzecz powoda odszkodowanie od ubezpieczyciela rolnika, którego wysokość stanowiła równowartość poniesionej szkody. Pozwany wniósł jednak apelację do Sądu Okręgowego w Lublinie wskazując, że pies jest odrębnym od gospodarstwa rolnego składnikiem majątku rolnika i w związku z tym szkód wyrządzonych przez psa nie porywa polisa OC.

Pies chowany w gospodarstwie nie jest odrębnym składnikiem majątku rolnika

Apelacja pozwanego ubezpieczyciela nie została uwzględniona. Sąd Okręgowy w Lublinie uznał bowiem, że jeżeli zwierzęta pełnią użytkową rolę w gospodarstwie np. pilnując inwentarza, zbiorów lub maszyn i urządzeń wykorzystywanych w tym gospodarstwie, zapewniając jego bezpieczeństwo, albo jako psy pasterskie, to stanowią element gospodarstwa niezbędny do jego funkcjonowania, a więc pozostają z nim w funkcjonalnym związku. W konsekwencji, szkody przez nie wyrządzone - w przeciwieństwie do szkód wyrządzonych przez psy chowane dla przyjemności, a więc domowe - powinny być objęte odpowiedzialnością zakładu ubezpieczeń. Co istotne, w ocenie Sądu Okręgowego w Lublinie, samo zdarzenie będące źródłem szkody nie musi mieć ścisłego związku z działalnością gospodarstwa.

Ubezpieczyciel może zapłacić również zadośćuczynienie za pogryzienie

Jak wynika treści wyroku SR w Giżycku z 11.02.2022 r., I C 348/21, możliwe jest - oprócz żądania od ubezpieczyciela zapłaty równowartości wyrządzonej przez zwierzę - również żądanie zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W stanie faktycznym sprawy, której dotyczy wskazany wyrok, chowany w gospodarstwie rolnym  pies miał pełnić funkcję obronną i chronić inwentarz w tym gospodarstwie przed dziką zwierzyną leśną bowiem gospodarstwo jest położone w bezpośrednim sąsiedztwie lasu. Pewnego dnia pies pogryzł powódkę (osobę, która przebywała na terenie gospodarstwa rolnego), ta zaś pozwała ubezpieczyciela rolnika, do którego należało gospodarstwo rolne, w którym funkcjonował pies i zażądała zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Sąd zasądził na rzecz powódki żądaną kwotę zadośćuczynienia, a w uzasadnieniu wskazał, że: „w przedmiotowej sprawie niewątpliwie zdarzenie z 6 sierpnia 2020 r. było źródłem cierpień fizycznych i psychicznych powódki. Wprawdzie drobne rany kąsane ręki wygoiły się po około 4 tygodniach bez komplikacji to jednak złamanie policzka środkowego IV palca spowodowało ograniczenie zginania i mimo rehabilitacji nadal doskwiera powódce. Ponadto w wyniku stłuczenia żeber przez miesiąc powódka miała dolegliwości bólowe a przez około 2 tygodnie nie mogła z powodu bólu swobodnie się poruszać. Przy codziennych czynnościach wymagała pomocy córki. Powodowało to niewątpliwie dyskomfort i ograniczenia w codziennym życiu.”

Z powyższego wynika, że w pewnych przypadkach szkody wyrządzone przez psa rolnika (jak również wyrządzona przez takie zwierzę krzywda) mogą być naprawione w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolnika. Każdorazowo jednak decyzja o skierowaniu żądania zapłaty do ubezpieczyciela powinna być poprzedzona analizą w przedmiocie tego, czy w konkretnym stanie faktycznym ubezpieczyciel rzeczywiście będzie ponosił odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez psa, czy może jednak z żądaniem zapłaty odszkodowania należałoby wystąpić przeciwko rolnikowi (właścicielowi psa) lub innej osobie. 

Powyższy tekst jest artykułem publicystycznym i nie stanowi porady prawnej.

Zajmujemy się problematyką prawnych regulacji chowu i hodowli zwierząt, wypadków z udziałem zwierząt, kwestiami odpowiedzialności cywilnej i odpowiedzialności karnej właścicieli zwierząt.

Rozwijamy obecnie specjalizację w zakresie prawnego otoczenia chowu i hodowli zwierząt gospodarskich, sportowych oraz domowych.

Jeżeli masz problem prawny związany ze zwierzętami - skorzystaj z naszego doświadczenia i skontaktuj się z nami.