W myśl art. 288§1 kodeksu karnego, kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku,podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Czynność sprawcza w przypadku wskazanego wyżej czynu zabronionego może polegać alternatywnie: na uszkodzeniu, zniszczeniu, bądź czynieniu cudzej rzeczy niezdatnej do użytku, przy czym każde z tych zachowań samodzielnie może być oceniane jako potencjalne wypełnienie znamion przedmiotowych czynu z art. 288 §1 k.k.

Czynności sprawcze

W doktrynie i orzecznictwie - w odniesieniu do wyżej wymienionych czynności sprawczych - wskazuje się, że zniszczenie rzeczy polega na jej unicestwieniu bądź tak znacznym uszkodzeniu, że dana rzecz faktycznie przestaje istnieć. Uszkodzenie rzeczy natomiast, to takie oddziaływanie na nią, które zmniejsza jej wartość bądź to przez zmianę wyglądu zewnętrznego lub kształtu, bądź to przez naruszenie całości rzeczy. Fakt, że rzecz może zostać naprawiona, nie jest okolicznością wyłączającą bezprawność. Uczynienie rzeczy niezdatną do użytku polega na spowodowaniu takiego stanu, że rzecz nie może zostać użyta do celu, do którego była przeznaczona, chociażby przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego było możliwe, lecz wymagałoby nakładu kosztów lub pracy. Uczynienie rzeczy niezdatną do użytku polega na tym, że sprawca uniemożliwia lub w znacznym stopniu utrudnia normalne korzystanie z tej rzeczy, pomniejszając jej wartość użytkową, nie naruszając jednak jej substancji, materii - tak m.in. B. Michalski (w:) Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. 2, red. A. Wąsek, Warszawa 2004; M. Kulik (w:) Kodeks Karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, wyrok SR w Legionowie z 16.10.2019 r., II K 1244/18, LEX nr 2742603.

Czyn przepołowiony

Zaistnienie czynności sprawczych w postaci uszkodzenia, zniszczenia, bądź uczynienia niezdatną do użytku cudzej rzeczy, nie świadczy jednak jeszcze o tym, że mamy do czynienia z czynem zabronionym, stypizowanym w art. 288 §1 k.k. Istotna jest bowiem w takim wypadku wartość szkody, jaką pokrzywdzony właściciel zniszczonej lub uszkodzonej rzeczy poniósł wskutek jej zniszczenia lub uszkodzenia. Warto zwrócić bowiem uwagę, że zgodnie z treścią art. 124 §1 kodeksu wykroczeń, kto cudzą rzecz umyślnie niszczy,uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, jeżeli szkoda nie przekracza 500 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. W jaki sposób zatem należy ustalić wartość szkody która przesądza o tym, czy mamy do czynienia z przestępstwem, czy z wykroczeniem?

Ustalanie wysokości szkody - poglądy doktryny i orzecznictwa

Jak wskazuje się w doktrynie, „granicę między przestępstwem niszczenia lub uszkodzenia rzeczy a wykroczeniem wyznacza wielkość szkody wyrządzonej zachowaniem sprawcy, nie zaś wartość przedmiotu, na który skierowane było to zachowanie.” - M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363 k.k., wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2022, art. 288. Słuszność tego stanowiska została potwierdzona w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wskazał, iż „kryterium rozdzielającym odpowiedzialność za przestępstwo i za wykroczenie zniszczenia mienia jest właśnie wartość wyrządzonej szkody. Szkoda to w tym wypadku nic innego, jak różnica między wartością rzeczy przed i po zniszczeniu, uszkodzeniu lub uczynieniu jej niezdatną do użytku. Inaczej to samo ujmując, jest to koszt przywrócenia stanu sprzed popełnienia czynu zabronionego” - Wyrok SN z 6.02.2018 r., II KK 317/17, LEX nr 2449780. Obenie, stanowisko wyrażane w orzecznictwie w materii pojęcia wysokości szkody w rozumieniu art. 288 §1 k.k. jest co do zasady ugruntowane i sprowadza się do uznania, że szkodą w rozumieniu zarówno art. 124 §1 k.w., jak i art. 288 §1 k.k. jest różnica pomiędzy wartością rzeczy sprzed jej uszkodzenia bądź zniszczenia, a wartością tej rzeczy po jej uszkodzeniu oraz ewentualnie koszty przywrócenia rzeczy do stanu poprzedniego.

ustalanie wartości zniszczonego mienia art 288 kk

freeimages.com
Demontaż to nie zawsze uszkodzenie

Na wokandę Sądu Rejonowego dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie w 2018 r. (sygn. akt. II K 567/18) trafiła sprawa, która dotyczyła uszkodzenia cudzej rzeczy w postaci baneru w ten sposób, że oskarżonypodszedł do tyłu samochodu, na którym znajdował się baner, i za pomocą noża zaczął odcinać opaski, którymi baner został przymocowany. Sprawca wyżej wskazanej czynności został oskarżony o to, że działając umyślnie dokonał uszkodzenia mienia poprzez pocięcie banera umieszczonego na samochodzie, czym spowodował straty w wysokości 765,06 PLN na szkodę Fundacji, do której należał pojazd, tj. o czyn z art. 288 § 1 k..k. Sąd uniewinnił jednak oskarżonego od zarzucanego mu czynu wskazując, że oskarżony nie zniszczył ani nie uszkodził baneru, będącego przedmiotem postępowania, a jedynie zniszczył elementy mocujące baner, tj. kawałki taśmy o wartości kilku złotych. Z uwagi na powyższe, jak również z uwagi na fakt, że celem oskarżonego nie było zniszczenie ani uszkodzenie rzeczy, a wyłącznie jej zdemontowanie, sąd uznał za zasadne wydanie w tej sprawie wyroku uniewinniającego.

Koszty odtworzenia stanu poprzedniego jako szkoda

Niezależnie od powyższego należy mieć na uwadze, że jeśli demontaż rzeczy generuje konieczność przywrócenia stanu poprzedniego (naprawy zdemontowanej rzeczy) za szkodę, o której mowa powyżej, mogą być uznane również koszty niezbędne do przywrócenia stanu sprzed demontażu. Takie zapatrywanie przyjął Sąd Okręgowy w Siedlcach w treści wyroku z 10.04.2019 r, II Ka 464/18, który zapadł po rozpoznaniu obrońcy oskarżonego w sprawie dotyczącej zabrania w celu przywłaszczenia elementy metalowego ogrodzenia w postaci siedmiu przęseł metalowych oraz ośmiu metalowych słupkówo łącznej wartości 1.200 zł oraz uszkodzenia mienia poprzez wycięcie siedmiu przęseł metalowych i ośmiu metalowych słupków stanowiących elementy metalowego ogrodzenia na szkodę pokrzywdzonego, gdzie wartość przywróconego stanu poprzedniego wynosi 1.727,45 zł, tj. o czyn z art. 288 § 1 k.k. Ustalając w toku postępowania sądowego wartość szkody, w postaci konieczności przywrócenia stanu poprzedniego, sąd oparł się na opinii biegłych, wskazujących sposób odtworzenia ogrodzenia w sposób w pełni zgodny ze sztuką budowlaną i zasadami odpowiedzialności wykonawcy za bezpieczeństwo i trwałość produktu. W odniesieniu do przypadku, w którym szkodą wynikającą ze zniszczenia mienia jest nie tylko różnica w wartości uszkodzonej rzeczy, ale również koszt odtworzenia, został on w doktrynie zilustrowany za pomocą hipotetycznej sytuacji wybicia szyby. Otóż, w piśmiennictwie wskazano, że w takim wypadku „na szkodę składa się zarówno wartość tej szyby, jak i wartość jej wstawienia oraz materiałów dodatkowych (kit, gwoździe), a także transport tej szyby, ewentualnie narzut za wykonaną pracę. Szkoda jest sumą kwot, które ma zapłacić poszkodowany, by przywrócić stan poprzedni” - T. Bojarski, A. Michalska-Warias, J. Piórkowska-Flieger [w:] T. Bojarski, A. Michalska-Warias, J. Piórkowska-Flieger, Kodeks wykroczeń. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023, art. 124.

Uczynienie rzeczy niezdatnej do użytku, a brak szkody majątkowej - czy sprawca może w takiej sytuacji ponieść odpowiedzialność z art. 288 k.k.?

W zakresie uczynienia rzeczy niezdatną do użytku w literaturze znany jest pogląd (który nie jest jednak ugruntowany), że nie jest ono relewantne prawnokarnie, jeżeli dla przywrócenia normalnej użyteczności rzeczy nie jest potrzebny nakład kosztów ani pracy (takie stanowisko wyrażali m.in Makarewicz, Dąbrowska-Kardas, Kardas). Częściowo odmienne stanowisko doktryny w tym zakresie wskazuje, iż jeżeli dla przywrócenia normalnej użyteczności rzeczy nie były potrzebne nakłady, jednakże właściciel lub posiadacz poniósł szkodę majątkową (np. w postaci utraconych spodziewanych korzyści), brak jest racji dla uznania czynu sprawcy za bezkarny (tak m.in. M. Kulik). Niezależnie od tego, które z powyższych stanowisk należałoby uznać za słuszne, trafne zdaje się być twierdzenie, że brak wystąpienia jakiejkolwiek szkody majątkowej wskutek uczynienia rzeczy niezdatną do użytku jednoznacznie wyklucza możliwość oceny takiego zdarzenia przez pryzmat karnoprawny tak wykroczenia z art. 124 k.w., jak i występku z art. 288 k.k.

Powyższy tekst jest artykułem publicystycznym i nie stanowi porady prawnej.

Jeżeli masz problem prawny związany opisaną w powyższym tekście problematyką - skorzystaj z naszego doświadczenia i skontaktuj się z nami.

Menu