Udzielanie pełnomocnictwa do dysponowania środkami pieniężnymi, zgromadzonymi na cudzym rachunku bankowym, nie należy do rzadkości. Najczęściej umocowanymi do tego typu czynności są członkowie rodziny posiadacza rachunku bankowego, bądź inne bliskie mu osoby. Fakt upoważnienia określonej osoby do dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym oraz zakres tego upoważnienia zazwyczaj nie budzi wątpliwości, dopóki mocodawca zostaje przy życiu.

Co jednak dzieje się po jego śmierci?

Śmierć posiadacza rachunku, a ważność pełnomocnictwa

Co do zasady, w myśl art. 101§2 kodeksu cywilnego, umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.Nie można zatem przyjmować - co podkreślił Sąd Najwyższy w treści postanowienia 21.01.2015 r., IV CSK 252/14 - że art. 101 § 2 k.c. przedłuża zdolność prawną mocodawcy i przyznaje mu ją także po śmierci, pozwalając pełnomocnikowi działać w sytuacjach określonych w tym przepisie w jego imieniu i za skutkiem dla niego. Powołany wyżej przepis (jeżeli nie zachodzą w danym stanie faktycznym określone w nim wyjątki) należy zatem wykładać ściśle i tym samym zakładać, że wraz ze śmiercią mocodawcy wygasa udzielone przez niego pełnomocnictwo.

Wypłata środków z rachunku bankowego w dniu śmierci jego posiadacza

Mając na uwadze wyżej wskazane zasady, dotyczące wygaśnięcia pełnomocnictwa w chwili śmierci mocodawcy należy się zastanowić, jak ocenić sytuację, w której dotychczas umocowany do dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym pełnomocnik wypłaca te środki z rachunku w dniu śmierci posiadacza rachunku - na przykład zaledwie kilka godzin po zgonie swojego mocodawcy. Jak się okazuje, odpowiedzi na to pytanie już kilkukrotnie udzielono w orzecznictwie sądów powszechnych.

freeimages.com
Bezpodstawne wzbogacenie

Wyrok Sądu Rejonowego w Ciechanowie z 12.07.2022 r., I C 560/21, zapadł na kanwie stanu faktycznego dotyczącego sytuacji, w której osoba upoważniona do dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku innej osoby, w dniu śmierci mocodawcy dokonała przelewu tych środków na własny rachunek bankowy, nie będąc jednocześnie spadkobiercą zmarłego (posiadacza rachunku bankowego). Pozew o zapłatę kwoty, którą dotychczasowy pełnomocnik posiadacza rachunku bankowego przelał na swoje konto, skierował przeciwko temu pełnomocnikowi spadkobierca zmarłego, a sąd, do którego pozew został skierowany, nakazał temu pełnomocnikowi w treści zapadłego w sprawie orzeczenia zwrócić równowartość przelewu spadkobiercy posiadacza rachunku.

Przesłanki konieczne

We wspomnianej wyżej sprawie, która zawisła przed Sądem Rejonowym w Ciechanowie, wyrok zasądzający na rzecz spadkobiercy posiadacza rachunku bankowego kwotę pieniężną, którą rozporządził dotychczasowy pełnomocnik spadkodawcy, zapadł na podstawie uznania, że pełnomocnictwo wygasło w chwili śmierci spadkodawcy, a przelanie środków pieniężnych z rachunku bankowego spadkodawcy na rachunek bankowy jego dotychczasowego pełnomocnika, stanowiło bezpodstawne wzbogacenie dotychczasowego pełnomocnika względem spadkobiercy. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że do bezpodstawnego wzbogacenia nie dojdzie w każdym podobnym przypadku, ponieważ dla uznania, że mamy do czynienia z bezpodstawnym wzbogaceniem, niezbędne jest wykazanie, kumulatywnie, że: doszło do wzbogacenia majątku jednej osoby, uzyskanego kosztem majątku innej osoby, wzbogacenie i zubożenie pozostawały ze sobą w związku w tym rozumieniu, iż wzbogacenie jest wynikiem zubożenia, a zatem by miały one wspólne źródło oraz, że wzbogacenie nastąpiło bez podstawy prawnej.

Odpowiedzialność karna

Niezależnie od odpowiedzialności cywilnej dotychczasowego pełnomocnika posiadacza rachunku bankowego, jaką taki posiadacz może ponieść wobec spadkobierców posiadacza rachunku bankowego warto mieć na uwadze, że za rozporządzanie środkami pieniężnymi na cudzym rachunku bankowym już po wygaśnięciu pełnomocnictwa, taka osoba może swoim zachowaniem wypełnić znamiona czynu zabronionego. Dokonując wypłaty środków z rachunku bankowego bez upoważnienia, wypłacający wprowadza bowiem dokonujących wypłaty pracowników banku w błąd, doprowadzając jednocześnie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem banku, a tym samym do wypełnienia znamion czynu zabronionego, określonego w art. 284 k.k. (tak np. wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w wyroku z dnia 10 marca 2017 r., sygn. akt sprawy: VI Ka 1265/16).

Powyższy tekst stanowi opracowanie publicystyczne i nie jest poradą prawną.

Jeżeli masz problem z wypłatą środków z rachunku bankowego przez osobę nieuprawnioną - skorzystaj z naszego doświadczenia w tym zakresie i skontaktuj się z nami.

Menu