Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów, dopuszcza możliwość zmiany położenia gruntów wchodzących w skład gospodarstw rolnych wtedy, gdy jest to celowe ze względu na potrzebę racjonalnego ukształtowania tych gruntów. Dla uznania, że wymiana gruntów rolnych jest w danych okolicznościach możliwa, a jednocześnie – że dopuszczalne jest wydanie przez właściwego starostę decyzji zatwierdzającej projekt wymiany, konieczne jest jednak spełnienie szeregu przewidzianych w ustawie warunków, których niedochowanie może skutkować uchyleniem tej decyzji.

Konieczna zgoda obu właścicieli

Na wszczęcie postępowania wymiennego, jak również na jego kontynuowanie i wydanie decyzji zawierającej określony szacunek gruntów podlegających wymianie, bezwzględnie wymagana jest zgoda właścicieli obu gruntów, które mają być objęte wymianą. W razie braku zgody po którejkolwiek ze stron, postępowanie nie może być wszczęte, a w sytuacji, gdy postępowanie już było prowadzone i jego konsekwencją jest istnienie określonego szacunku gruntów, na który nie zgodzi się jeden z właścicieli – postępowanie musi ulec umorzeniu.

Grunty zabudowane a dopuszczalność wymiany

Ustawodawca nie wykluczył możliwości dokonania wymiany gruntów w przypadku, gdy na jednym lub obu z nich istnieją już budynki mieszkalne, czy gospodarcze. W takim wypadku jednak, dodatkowym warunkiem wymiany jest wykonanie wyceny obu gruntów przez rzeczoznawcę majątkowego (a nie, jak w przypadku scalenia, uprawnionego geodetę). W powyższym zakresie zastosowanie będą miały zasady wyceny nieruchomości, przewidziane w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Odstąpienie od dokonania wyceny gruntów objętych wymianą przez rzeczoznawcę majątkowego jest zaś możliwe jedynie wówczas, gdy właściciele gruntów zgodnie ustalą inny sposób dokonania wyceny. W obu z powyższych przypadków jednak, wycena musi być przyjęta bez zastrzeżeń przez wszystkich właścicieli uczestniczących w wymianie.

freeimages.com
Tylko grunty o tej samej wartości

Istotne znaczenie w postępowaniu wymiennym ma zasada ekwiwalentności gruntów, w myśl której uczestnik wymiany otrzymuje grunty o równej wartości szacunkowej za grunty dotychczas posiadane. Dopiero wówczas, gdy wydzielenie gruntów o równej wartości szacunkowej jest technicznie niemożliwe lub gospodarczo nieuzasadnione, za równą wartość szacunkową uważa się również wartość o różnicy nieprzekraczającej 3%. Należy jednak pamiętać, że na zgodny wniosek uczestników scalenia, organ prowadzący postępowanie może wydzielić grunty o innej wartości szacunkowej, stosując dopłaty.

Szczególne wymagania formalne

Z uwagi na doniosłość skutków wymiany gruntów rolnych oraz konieczność zapewnienia ich właścicielom czynnego udziału w postępowaniu, ustawa o scaleniu i wymianie gruntów przewiduje szczególne warunki formalne, które muszą zostać przez organ pierwszej instancji spełnione, aby można było uznać, że organ ten zapewnił stronom czynny udział w postępowaniu i warunki te – jako ustanowione w treści przepisów szczególnych – mają pierwszeństwo przed zasadami wyrażonymi w kodeksie postępowania administracyjnego. Istotnymi odrębnościami, które występują na gruncie postępowania wymiennego, a których nie przewiduje Kodeks postępowania administracyjnego, są między innymi odrębny sposób ustalania adresu strony do doręczeń (gdzie decydujące są dane zawarte w ewidencji gruntów) oraz konieczność doręczenia uczestnikom wymiany z urzędu, decyzji w przedmiocie zatwierdzenia projektu wymiany na piśmie.

Możliwość wzruszenia decyzji zatwierdzającej projekt wymiany gruntów

Od decyzji zatwierdzającej projekt wymiany gruntów służy każdemu z uczestników wymiany prawo do wniesienia odwołania od tej decyzji do organu wyższego stopnia nad organem, który wydał decyzję. Od rozstrzygnięcia organu odwoławczego zaś, można wnieść skargi administracyjnej do właściwego miejscowo Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Dodatkowo – na mocy nowelizacji ustawy o scaleniu i wymianie gruntów, która weszła w życie 10 lutego 2022 r., właściciele gruntów objętych wymianą mają możliwość wzruszenia decyzji zatwierdzających projekt wymiany w trybach nadzwyczajnych, to jest w trybie stwierdzenia nieważności decyzji - jeżeli od jej wydania upłynęło nie więcej, niż 5 lat, oraz w trybie wznowienia postępowania – jeżeli od wydania decyzji upłynęło nie więcej, niż 2 lata.

Powyższy tekst stanowi opracowanie publicystyczne i nie jest poradą prawną.

Problematyka prawnej regulacji prowadzenia gospodarstw rolnych jest jedną ze specjalizacji naszej kancelarii.

Jeżeli napotkałeś na problemy w tej dziedzinie - jesteśmy gotowi, aby je rozwiązać.

Skorzystaj z naszego doświadczenia - skontaktuj się z nami.

Menu