Szkody w środowisku - co robić, gdy truciciel czuje się bezkarnie?
Jakub Sznajder | 11.04.2019

Kwestię szkód w środowisku regulują między innymi przepisy ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, które dotyczą także zasad odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawy szkód w środowisku.

Szkodą w środowisku w rozumieniu ustawy jest negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, oceniona w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku określa kryteria oceny wystąpienia szkody w środowisku.

Szkody w środowisku mogą dotyczyć:

• powierzchni ziemi;
• wód oraz;
• gatunków chronionych lub chronionych siedlisk przyrodniczych.

Kryteria oceny szkód w środowisku

Kryterium oceny wystąpienia szkody w środowisku w gatunku chronionym jest zmiana lub zmiany powodujące jeden lub więcej z następujących mierzalnych skutków mających znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony tych gatunków:

1) zniszczenie siedliska gatunku chronionego w całości lub w części;
2) pogorszenie stanu lub funkcji populacji gatunku chronionego, polegające w szczególności na:

a) zmniejszeniu liczebności populacji gatunku chronionego, zmniejszeniu jej zagęszczenia lub zmniejszeniu zajmowanej przez nią powierzchni lub
b) pogorszeniu możliwości rozmnażania się populacji gatunku chronionego, jej rozprzestrzeniania się lub pogorszeniu innych funkcji życiowych, lub
c) zwiększeniu śmiertelności, lub
d) ograniczeniu możliwości kontaktu populacji gatunku chronionego z populacjami sąsiednimi.

Kryterium oceny wystąpienia szkody w środowisku w chronionym siedlisku przyrodniczym jest zmiana lub zmiany powodujące jeden lub więcej z następujących mierzalnych skutków mających znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony tych siedlisk:

1) zniszczenie chronionego siedliska przyrodniczego w całości lub w części;
2) pogorszenie stanu lub funkcji chronionego siedliska przyrodniczego, polegające w szczególności na:

a) utracie części związanej z nim różnorodności biologicznej lub
b) utracie lub pogorszeniu specyficznych cech jego struktury, lub
c) pogorszeniu lub utracie realizacji jego funkcji ekosystemowych;

3) pogorszenie stanu ochrony gatunków typowych dla chronionego siedliska przyrodniczego.

Kryterium oceny wystąpienia szkody w środowisku w wodach jest mierzalna znacząca negatywna zmiana lub zmiany:

1) potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych,
2) stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych,
3) stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych,
4) stanu ilościowego jednolitych części wód podziemnych

Szkody w środowisku mogą być zatem spowodowane:

- przez podmiot korzystający "oficjalnie" ze środowiska - czyli taki, który posiada rozstrzygnięcia administracyjne dopuszczające takie korzystanie;
- przez podmiot który nie posiada statusu korzystającego ze środowiska - a który ponosi winę za wystąpienie szkody;
- przez emisję rozproszoną pochodzącą z wielu źródeł od podmiotu korzystającego ze środowiska - jeżeli występuje związek przyczynowy między działaniem tego podmiotu a szkodą.

Zgłaszamy także zagrożenie wystąpienia szkody

Zgłasza się nie tylko szkodę w środowisku lecz także zagrożenie wystąpienia szkody.

Bezpośrednim zagrożeniem szkodą w środowisku jest w rozumieniu ustawy wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia szkody w środowisku w dającej się przewidzieć przyszłości.

Nawet działanie przez dany podmiot na podstawie decyzji określającą możliwość korzystania ze środowiska - np. pozwolenia zintegrowanego, zezwolenia na odzysk czy składowanie odpadów, czy też pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi itp. - nie wyklucza, iż działanie przedsiębiorcy spowoduje wystąpienie szkody w środowisku, co rodzić może określone konsekwencje. Wynika to z regulacji art. 325 ustawy Prawo ochrony środowiska, który stanowi, iż odpowiedzialności za szkody wyrządzone oddziaływaniem na środowisko nie wyłącza okoliczność, że działalność będąca przyczyną powstania szkód jest prowadzona na podstawie decyzji i w jej granicach.

freeimages.com

Działania zapobiegawcze i działania naprawcze

Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku jest regionalny dyrektor ochrony środowiska.
Podmiot, który spowodował szkodę w środowisku ma sam obowiązek zgłosić ten fakt organowi ochrony środowiska - a ten nałoży na ten podmiot w drodze decyzji obowiązek podjęcia działań zapobiegawczych lub naprawczych. Taki obowiązek organ nałoży również - jeżeli stwierdzi naruszenie przepisów działając z urzędu lub na podstawie zawiadomienia złożonego przez podmiot trzeci - nie będący korzystającym ze środowiska.

Zgłoszenie szkody w środowisku lub zagrożenia szkodą w środowisku

Co najistotniejsze - organ ochrony środowiska jest obowiązany przyjąć od każdego zgłoszenie o wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku.
Organizacja ekologiczna dokonująca zgłoszenia, na podstawie którego wszczęto postępowanie, ma prawo uczestniczyć w tym postępowaniu na prawach strony.

Zatem każdy, kto sprzeciwia się działalności truciciela - podmiotu wyrządzającemu szkodę w środowisku lub podmiotu, którego działalność ową szkodę może wyrządzić - może (i powinien) zawiadomić właściwego miejscowo regionalnego dyrektora ochrony środowiska o zagrożeniu wystąpienia szkody w środowisku lub o jej wystąpieniu - a organ będzie prowadził postępowanie w tej sprawie - w tym podejmie czynności kontrolne wobec podmiotu, który owego naruszenia się dopuścił.

Przepisy karne w zakresie szkód w środowisku - pozbawienie wolności za skażenie środowiska

Kto, będąc obowiązany na podstawie art. 9, (podmiot oficjalnie korzystający ze środowiska) nie podejmuje działań zapobiegawczych lub naprawczych, podlega karze grzywny.
Tej samej karze podlega, kto, będąc obowiązany na podstawie art. 11 (wdrożenie działań zapobiegawczych i naprawczych nie poprawiło sytuacji), nie zgłasza do organu ochrony środowiska i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku.

Należy także pamiętać o przepisach Kodeksu karnego - rozdziału XXII - Przestępstwa przeciwko środowisku - gdzie stypizowane zostały czyny zabronione dotyczące szkód w środowisku.

Art. 181 Kodeksu karnego - Powodowanie zniszczeń w przyrodzie

§ 1. Kto powoduje zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Kto, wbrew przepisom obowiązującym na terenie objętym ochroną, niszczy albo uszkadza rośliny lub zwierzęta powodując istotną szkodę,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Karze określonej w § 2 podlega także ten, kto niezależnie od miejsca czynu niszczy albo uszkadza rośliny lub zwierzęta pozostające pod ochroną gatunkową powodując istotną szkodę.

§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 5. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 2 lub 3 działa nieumyślnie,
podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Art. 182 Kodeksu karnego - Zanieczyszczanie środowiska w znacznych rozmiarach

§ 1. Kto zanieczyszcza wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Jeżeli czyn określony w § 1 został popełniony w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 3 działa nieumyślnie,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 183. Kodeksu karnego - Nieodpowiednie postępowanie z odpadami

§1. Kto wbrew przepisom składuje, usuwa, przetwarza, dokonuje odzysku, unieszkodliwia albo transportuje odpady lub substancje w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew przepisom przywozi z zagranicy substancje zagrażające środowisku.

§ 3. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew obowiązkowi dopuszcza do popełnienia czynu określonego w § 1, 2 i 4.

§ 4. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew przepisom przywozi odpady z zagranicy lub wywozi odpady za granicę.

§ 5. Kto bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew jego warunkom przywozi z zagranicy lub wywozi za granicę odpady niebezpieczne,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 6. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-5 działa nieumyślnie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W naszej kancelarii od lat zajmujemy się prawem wodnym i prawem ochrony środowiska, a także ocenami oddziaływania na środowisko.

Prowadzimy sprawy związane z występowaniem szkód w środowisku, zarówno w imieniu społeczności lokalnych dotkniętych skutkami takiej szkody, jak również w celu zapobiegania jej powstaniu.

Pomagamy naszym Klientom zgłaszać szkody w środowisku - reprezentujemy ich w postępowaniach prowadzonych przez RDOŚ w sprawie szkód w środowisku.

Masz problem z uciążliwym trucicielem w Twoim sąsiedztwie? A może naruszone zostały zasady korzystania ze środowiska i obecnie masz problemy w związku ze szkodą w środowisku? Skorzystaj z naszego doświadczenia i skontaktuj się z nami.