Ilość atrakcyjnych działek z możliwością zabudowy zmniejsza się. Właściciele wielu działek ze zdumieniem odkrywają, że nie mogą inwestować na swoich nieruchomościach w swobodny sposób. Powodem najczęściej są instalacje, stanowiące część przedsiębiorstw przesyłowych, w tym przede wszystkim rurociągi i słupy energetyczne, które kilkadziesiąt lat temu umieszczano na działkach, nie zabiegając nawet o zgodę właścicieli...

Kwestie prawne dotyczące usunięcia urządzeń w postaci słupów energetycznych z nieruchomości regulowane są nie tylko ustawą z dnia ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne, ale także starszymi aktami prawnymi, a mianowicie ustawą z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli, odnoszącą się swoimi regulacjami do akcji elektryfikacji mającej miejsce w latach pięćdziesiątych XX wieku. W latach 50-tych - 70-tych minionego wieku często właściciele gruntów wyrażali zgodę dorozumianą na posadowienie urządzeń na ich gruncie. Warto mieć na uwadze, również to, że zdarzały się sytuacje gdzie „stawiono” urządzenia na gruncie bez wiedzy ich właścicieli. Tak więc w przypadku żądania usunięcia urządzeń energetycznych posadowionych na nieruchomości latach 50-70 minionego wieku, zastosowanie będzie miała ustawa z 1950 r.

Ustawa o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli z 1950 r. obowiązywała do chwili wejścia w życie ustawy Prawo energetyczne z 1997 r. Zgodnie z zawartymi w przedmiotowej ustawie regulacjami, zawierał szczególny tryb udostępniania nieruchomości w celu dokonania czynności elektryfikacji na określonym obszarze. Zgodnie z przepisami ustawy osoby posiadające upoważnienie właściwego przedsiębiorstwa elektryfikacji rolnictwa miały możliwość wstępu na posesje, a także do budynków, oraz dokonywanie tam oględzin, pomiarów, zakładanie urządzeń służących jakie wymagałaby powszechna elektryfikacja, a zgodnie z art. 4 ust. 2 tejże ustawy, właściciel, użytkownik, dzierżawca, najemca, posiadacz lub zarządca budynku albo posesji obowiązany był umożliwić wstęp i wykonanie wskazanych czynności.

Obok wskazanych powyżej aktów prawnych w zakresie „stawiania słupów” energetycznych należy mieć na uwadze również następujące akty

ustawa z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, która w art. 35 ustanowiła szczególny tryb wywłaszczania nieruchomości w razie zakładania i przeprowadzania na nieruchomości m.in. przewodów służących do przesyłania elektryczności.
ustawą z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości - ustawa uchylona w 1998r. Stosownie do art. 70 ust. 1 tej ustawy, przed przystąpieniem do prac należało w drodze negocjacji wyjednać zgodę właściciela gruntu na ich przeprowadzenie. Brak takiej zgody, według art. 73 otwierał możliwość uzyskania stosownego zezwolenia rejonowego organu rządowej administracji ogólnej. Dalszym następstwem wydanego zezwolenia było nałożenie na właściciela obowiązku udostępniania gruntu osobom i jednostkom zobowiązanym do wykonywania czynności związanych z eksploatacją i konserwacją zainstalowanych przewodów i urządzeń.

W tym miejscu warto przytoczyć Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 lutego 2004 r. II CK 32/2003 - Jeżeli korzystanie przez zakład energetyczny z należących do niego urządzeń zainstalowanych na cudzym gruncie nie zostało uregulowane w pozwoleniu administracyjno-prawnym, to do roszczeń właściciela gruntu (użytkownika wieczystego) przeciwko zakładowi energetycznemu mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego.

Obok umów, w których właściciel bądź użytkownik wieczysty nieruchomości przenosił na ]przedsiębiorstwo energetyczne prawo własności lub wieczystego użytkowania nieruchomości, w obrocie prawnym mogły występować również umowy, w których ustanawiane było na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego określone prawo obciążające własność lub użytkowanie wieczyste, np. służebność gruntowa, użytkowanie, dzierżawa, bądź użyczenie.
W sytuacji, gdyby na nieruchomości usytuowane byłby urządzenia energetyczne należące do przedsiębiorstwa bez wskazanej powyżej decyzji, albo w przypadku gdy właściciel nieruchomości nie uzyskał rekompensaty – istnieje możliwość dochodzenia praw w postępowaniu cywilnym przed sądem powszechnym.

Jednym z roszczeń z jakim może wystąpić właściciel nieruchomości przeciwko przedsiębiorstwu energetycznemu, może być żądanie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń, czyli o usunięcie z nieruchomości wybudowanych urządzeń i sądowy zakaz naruszania własności nieruchomości.

W wyroku z dnia 25 lutego 2004 r. (sygn. akt II CK 32/2003) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż właściciel nieruchomości ma prawo domagać się od zakładu energetycznego wynagrodzenia za korzystanie z gruntu, na którym stoi stacja transformatorowa. Sąd uznał, że w sytuacji, w której taka stacja została postawiona bez zgody właściciela i bez zawarcia z nim jakiejkolwiek umowy, właścicielowi przysługuje stosowne wynagrodzenie.

Niezależnie od roszczenia o usunięcie słupów (jako osobne powództwo bądź dochodzone wspólnie z roszczeniem windykacyjnym) można dochodzić odszkodowania za bezumowne korzystanie z działki gruntu przez zakład energetyczny. W orzecznictwie prezentowany jest pogląd, według którego władztwo przedsiębiorstwa eksploatującego urządzenie przesyłowe odpowiada faktycznemu władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać je za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy w tym art. 224 § 2 - art. 225 k.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2002 r., III CZP 64/02).

Zakład energetyczny, który bezumownie z gruntu jest posiadaczem w złej wierze, a więc jest zobowiązany do wynagrodzenia za bezumowne korzystanie.

Istnieje możliwość wystąpienia z roszczeniem o zapłatę wraz z roszczeniem negatoryjnym (windykacyjnym). Wynika to z możliwości jest dopuszczalne bowiem wynika ono z łączenia roszczeń uzupełniających z roszczeniem negatoryjnym. Zasada "nie łączenia" roszczenia negatoryjnego z roszczeniami uzupełniającymi doznaje "korekty" w przypadku posiadania służebności. Pogląd ten znalazł potwierdzenie w orzeczeniu Sądu Najwyższego, który w uchwale z dnia 17 czerwca 2005 r., III CZP 29/05 uznał, że właścicielowi nieruchomości przysługuje roszczenie o odpowiednie wynagrodzenie za korzystanie z niej przeciwko posiadaczowi służebności w złej wierze, niezależnie od zgłoszenia roszczenia określonego w art. 222 § 2 k.c. Roszczenia uzupełniające mogą więc być dochodzone zarówno łącznie z roszczeniem negatoryjnym, jak i niezależnie od takiego roszczenia.

Wraz ze złożeniem powództwa należy uiścić opłatę stosunkową od pozwu 5% od wartości przedmiotu sporu.

Sposób obliczania wartości przedmiotu sporu - wps - może się różnić w zależności od naszego żądania i tak:

a) w przypadku żądania zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu - wps obliczyć można sumując wysokość czynszu dzierżawnego za 1m² gruntu, jaki można by uzyskać za dzierżawę gruntu zajętego przez urządzenie przesyłowe. Jednym ze sposobów w jaki można ustalić wysokość czynszu dzierżawnego w danej miejscowości jest uzyskanie uzyskanie informacji w biurze obrotu nieruchomościami.

W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1991 r. w sprawie III CZP 73/91 wyrażono pogląd o konieczności stosowania obiektywnego kryterium, jakim jest układ odpowiednich cen rynkowych - stawek za korzystanie z rzeczy danego rodzaju. Sąd Najwyższy dał wyraz temu, że odszkodowanie powinno być proporcjonalne do stopnia ingerencji posiadacza w treść prawa własności powoda, uwzględniać wartość nieruchomości i w takim kontekście oceniać spodziewane korzyści z uszczuplenia prawa własności. Wysokość odszkodowania co do zasady powinna odpowiadać wysokości czynszu jaki właściciel mógłby uzyskać z dzierżawy zajętego pod urządzenia gruntu, z uwzględnieniem jednak stopnia ingerencji urządzenia w prawo własności,

b) usunięcie słupów z gruntu - wps to suma wydatków jakie należy ponieść aby je usunąć (koszty usunięcia),

c) zaplata określonej sumy tytułem odszkodowania - wps - kwota ta odpowiada wysokości szkody, jaką poniósł właściciel na skutek tego, że na jego działce stoją słupy; np działki nie można było uprawiać.

Sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd według miejsca położenia nieruchomości. Mając na uwadze treść art. 21 kodeksu postępowania cywilnego jeżeli powód dochodzi kilku roszczeń to zlicza się ich wartość.

Z kolei w myśl art. 363 § 1 Kodeksu cywilnego, naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże w sytuacji gdyby okazało się, iż gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Menu